Murat ERKAN;İlimizde vakalar olmakla birlikte yoğun bakım ve entübe sayımız çok düşük

Samsun Valimiz Sayın Osman Kaymak’ın 1 Mayıs 2020 tarihinde Yeni Akit Gazetesine yaptığı açıklamada “Şu an Samsun özelinde salgını kontrol altına aldığımızı söyleyebiliyoruz.’şeklindeki ifadelerini takip etmiş bulunuyoruz.
Dileğimiz tabii olarak; toplumu etkileyen bu ciddi sağlık sorunundan bir an önce kurtulmamızdır. Bununla birlikte salgının kontrol altına alındığını söyleyebilmek için “ İlimizde vakalar olmakla birlikte yoğun bakım ve entübe sayımız çok düşük” şeklindeki ifade yeterli olmamaktadır.
Bir salgında, hasta olanlar (olgular) üzerinden yapılan değerlendirmelerden  daha çok, hastalığın yayılma süreci ile ilgili parametreler dikkate alınmalıdır.
Salgının kontrol altına alındığının söylenebilmesi için; yayılmayla ilgili bilimsel değerlendirmeler ve hesapların yapılması, yine bu veriler baz alınarak salgının durumuna ilişkin yorum yapılması gerekmektedir.
Daha öncesinde de defaten ifade ettiğimiz üzere bir salgının sönümlendiğinin, kontrol altına alındığının bilimsel somut göstergeleri vardır.
Bu bağlamda salgının yayılma hızı ve salgına karşı yürütülen savaşımın zaman içerisindeki başarısını ölçmek ve değerlendirmek amacıyla kullanılan göstergelerden birisi “Temel Üreme Katsayısı” ya da “Temel Bulaşıcılık Katsayısı” olarak bilinen (R 0 ) değeridir. Bugüne kadar ilimize ilişkin herhangi bir R 0  değeri açıklanmamıştır.
Temel bulaşıcılık katsayısı (R 0 ); basitçe, virüsün bulaştığı her bir kişinin kendisinden başka, ortalamada kaç kişiye bulaşabileceğini gösteren bir sayıdır.
Ülkemizde salgın sürecinin başlangıcında COVID-19 salgınına sebep olan virüsün temel bulaşıcılık katsayısının(R 0 ) 2,5 olduğu düşünülmektedir. Bu, virüsün bulaştığı her bir kişinin kendisinden başka kabaca 3 kişiye bulaştırabiliyor anlamına gelmektedir.
Temel Üreme Katsayısı(R 0 ) eğer 1 den küçükse, her bir enfeksiyon, ortalamada 1 den az sayıda yeni enfeksiyona yol açabiliyor demektir ki bu durumda salgın giderek sönümlenecek ve duracak anlamına gelmektedir.

Temel Üreme Katsayısı(R 0 ) eğer 1 ise, her bir enfeksiyon, ortalamada 1 diğer enfeksiyona yol açıyor demektir ve bu durumda hastalık varlığını koruyacak ancak sönümlenmeyecektir.
Yine Temel Üreme Katsayısı(R 0 ) eğer 1den büyükse, her bir enfeksiyon, ortalamada 1den daha fazla sayıda yeni enfeksiyona yol açabiliyor demektir ki bu durum da salgının / pandeminin devam edeceği anlamına gelmektedir.
Samsun ilinde Mart ayının ilk haftalarından bu yana R 0  değeri ve bu değerdeki bugüne kadar olan değişim nedir, bilinmemektedir. Bilimsel değerlendirmeler ve hesaplamaların ortaya konulmadığı bir sürecin doğru yorumlanabilmesi mümkün değildir, doğru da değildir. Salgının kontrol altına alındığına ilişkin genel ifadeler yerine, son durumun bilimsel değerlendirmeler, veriler ışığında somutlaştırılması gerekmektedir.
Bugün itibarıyla toplumdaki gerçek enfekte vaka oranını bilememekteyiz. Test sadece hastaneye başvuran ve yatış yapılan hastalara yapıldığından hastalık taşımasına rağmen bulgu vermeyen, bulaştırma ihtimali çok daha fazla olanlar tespit edilememektedir. Hastalık taşımasına rağmen bulgu vermeyenlerin oranı bilinmeden bilimsel bir tahmin yapılması da mümkün görünmemektedir. Hastalığa ilişkin tarama testlerinin hastalık taşımasına rağmen bulgu vermeyenlerin tespitine yönelik planlanması gerekmektedir.
Vaka ve entübe hasta sayısındaki azalmanın önemli bir bulgu olmasının yanı sıra salgının kontrol edildiği anlamına gelmeyeceği hususunun dikkate alınması gerektiğini, salgın sürecinin klinik süreçlerden farklı olarak çok daha uzun soluklu bir süreç olduğunu, doğabilecek toplumsal ve yönetsel gevşemelerin durumu kötüleştirme potansiyeli taşıdığını sorumluluğumuz gereği tekrar hatırlatmak istiyoruz.